बिवळा (Pterocarpus marsupium) बिवळ्याची लहान ते मध्यम उंचीची झाडे (१० ते ३० फूट) गावात सामान्य प्रमाणात आढळतात. मोठा वृक्ष आढळात नाही. बिवळ्याला ‘पालेआसन’ असेही नाव आहे. इमारती बांधकामासाठी बिवळ्याची झाडे तोडली जातात. बिवळ्याचे लाकूड कठीण व आतून लालसर असते. पाने बारीक, बकुळीच्या पानांसारखी असतात. उन्हाळ्यात बिवळे हिरवट-गुलाबी-नारिंगी अशा मिश्र रंगाने मोहोरतात. सोबतचे चित्र हे […]
चारोळी (Buchanania lanzan) चारोळीची लहान ते मध्यम उंचीची झाडे (१० ते २० फूट) गावात सामान्य प्रमाणात आढळतात. म्हैसासुर वाडी, वाकी-भराडे येथील डोंगरउतारांवर विशेष करून या झाडांचा आढळ आहे. मोठा वृक्ष आढळात नाही. उन्हाळ्यात एप्रिल-मे च्या सुमारास चारोळीच्या झाडांना फळे येतात त्यांना गावात ‘चारणं’ म्हणतात. पिकलेली चारणं खायला मधुर लागतात. पक्षी मोठ्या प्रमाणावर पिकलेली चारणं खातात […]
शमी (Prosopis cineraria) शमीची लहान झाडे (५ ते १० फूट) गावात अत्यंत तुरळक प्रमाणात आढळतात. दसऱ्याला सोने लुटण्यासाठी आपट्याच्या पानांऐवजी शमीची पाने गावात वापरली जातात. शमीचा अन्य कोणता खाद्य वा औषधी उपयोग गावात तूर्तास ज्ञात नाही. छायाचित्रात दाखवलेल्या झाडाला ‘शमी’ म्हणावे की ‘दुरंगी बाभूळ’ म्हणावे याबाबत संभ्रम आहे, परंतु गावात सगळे लोक या झाडाला ‘शमी’ […]
बिब्बा (Semecarpus anacardium) बिब्बा हे गावातील अतिदुर्मिळ झाड आहे. गावात बिब्ब्याच्या मध्यम आकाराच्या फक्त एकाच झाडाची नोंद झाली आहे. उन्हाळ्यात या झाडाला बिब्बे धरतात. बिब्ब्याचा औषधी उपयोग पूर्वी गावातले लोक करायचे, मात्र अलीकडे फारसा केला जात नाही. अधिक माहितीसाठी संदर्भ – 1(https://vishwakosh.marathi.gov.in/29410/)
आष्टा (Ficus sp.) आष्ट्याची लहान ते मध्यम उंचीची झाडे गावात सामान्य प्रमाणात आढळतात. एका मोठ्या वृक्षाची नोंद झाली आहे. आष्ट्याची पाने पिंपळासारखीच, परंतु मोठी असतात. पावसाळ्यात दगडांच्या फटींतून आष्ट्याची रोपे रुजून येतात. नवीन पालवी आलेली पाने लालेलाल दिसतात. आष्ट्याच्या पानांच्या काळ्या काढून त्यातून पिपाणीसारखा आवाज काढण्याचा खेळ लहान मुले करतात. बाकी आष्ट्याचा खाद्य, औषधी वा अन्य […]
पांगारा (Erythrina variegata) पांगाऱ्याची लहान ते मध्यम उंचीची झाडे (१० ते २० फूट) गावात सर्वत्र तुरळक प्रमाणात आढळतात. शेताला, बागेला वय (कुंपण) करण्यासाठी खास करून पांगाऱ्याचे खुट लावतात. पांगाऱ्याचे लाकूड हलके असल्याने इमारती बांधकामाला उपयोगी येत नाही. मात्र पांगाऱ्याचे जून लाकूड पाण्यात कुजत नाही म्हणून विहीर बांधताना मजबुती येण्यासाठी ते तळाशी घालतात. अशी एक ६० […]
तिरफळ (Zanthoxylum rhetsa) तिरफळाची लहान ते मध्यम (१० ते ३० फूट) उंचीची झाडे गावात सर्वत्र सामान्य प्रमाणात आढळतात. तेलीवाडी परिसरात तिरफळाची झाडे जास्त प्रमाणात आहेत. काटेरी खोडामुळे तिरफळाचे झाड सहज ओळखू येते. गावात तिरफळांचा वापर फारसा केला जात नाही. उन्हाळ्यात काही लोक तिरफळांचे संकलन करून राजापूरच्या बाजारात विकतात. पावसाळ्यात तिरफळाच्या झाडाला पिवळी बारीक फळे येतात […]
शिवण (Gmelina arborea) शिवणीची मध्यम ते मोठ्या उंचीची झाडे (२० ते ४० फूट) गावात सर्वत्र सामान्य प्रमाणात आढळतात. फळ्या पाडण्यासाठी, तसंच छोट्या लाकडी वस्तू, फर्निचर बनवण्यासाठी शिवणीच्या लाकडाचा वापर सर्रास केला जातो. शिवणीचे झाड तोडल्यानंतर तिथेच पुन्हा फुटवे येऊन नवीन झाड वाढते व १५-२० वर्षांत लाकूड जून होते. लाकूड टिकावू होण्यासाठी लोक थोडे दिवस खाऱ्या […]
उंबर (Ficus racemosa) उंबराची मध्यम ते मोठ्या उंचीची झाडे गावात तुरळक प्रमाणात आहेत. पंगेरे वाडी येथे एका महावृक्षाची नोंद झाली आहे. उंबराच्या झाडाला धार्मिक महत्त्व असल्याने शक्यतो तोडले जात नाही. गावात काही घरांच्या बाजूला महापुरुष म्हणून उंबराची झाडे जपली गेली आहेत. उंबराचे पाणी काढण्याची पद्धत गावात ज्ञात आहे. उंबराचे पाणी शीतल मानले जाते व पिण्यासाठी, […]
सागवान (Tactona grandis) सागवानाची लहान, मध्यम व मोठया उंचीची झाडे गावात सर्वत्र सामान्य प्रमाणात आढळतात. गावठाण भागात सागवान जास्त प्रमाणात आहेत. इमारती बांधकामासाठी व छोट्या लाकडी वस्तू बनवण्यासाठी सागवानाचा वापर गावात सर्रास होतो. सागवानाचे झाड साधारणतः १५ तें २० वर्षांचे झाले की जून तोडण्यायोग्य होते. तोडल्यानंतर तिथेच नवीन फुटवे येतात. ३०-४० वर्षे जुने सागवानही […]
