चारोळी (Buchanania lanzan) चारोळीची लहान ते मध्यम उंचीची झाडे (१० ते २० फूट) गावात सामान्य प्रमाणात आढळतात. म्हैसासुर वाडी, वाकी-भराडे येथील डोंगरउतारांवर विशेष करून या झाडांचा आढळ आहे. मोठा वृक्ष आढळात नाही. उन्हाळ्यात एप्रिल-मे च्या सुमारास चारोळीच्या झाडांना फळे येतात त्यांना गावात ‘चारणं’ म्हणतात. पिकलेली चारणं खायला मधुर लागतात. पक्षी मोठ्या प्रमाणावर पिकलेली चारणं खातात […]
फणस ( Artocarpus heterophyllus) फणसाची मध्यम व मोठया आकाराची झाडे गावात सर्वत्र विपुल प्रमाणात आढळतात. फणसाचे गरे हे गावातल्या लोकांचे अतिशय आवडते खाद्य आहे. ‘कापा’ आणि ‘बरका’ अशा फणसाच्या दोन्ही जाती गावांत आढळतात. बरक्या फणसाची झाडे गावात तुलनेने जास्त आहेत, तर काप्या फणसाची झाडे तुलनेने कमी आहेत. गावातल्या फणसांच्या आकारांमध्ये व चवींमध्ये वैविध्य आढळते. फणसापासून ‘तळलेले […]
आंजणी (Memecylon umbellatum) आंजणीची छोट्या आकाराची झुडुपे (३ ते ४ फूट उंच) गावात सर्वत्र विपुल प्रमाणात आढळतात. मार्चच्या सुमारास याला निळी फुलं येतात व पावसाळ्याच्या सुरुवातीस काळी, जांभळी फळे येतात. फळे खाद्य आहेत. सड्यांवरील कातळांवर आंजणी आणि करवंदाची झुडुपे दाटीवाटीने आढळतात. या वनस्पतीचा गावात काही व्यावसायिक उपयोग केला जात नाही. अधिक माहितीसाठी संदर्भ – फ्लॉवर्स […]
अडुळसा (Terminalia paniculata) अडुळसा ही गावात तुरळक प्रमाणात आढळणारी वनस्पती आहे. वाडेकरवाडी, बौद्धवाडी स्टॉप, इ. ठिकाणी ही वनस्पती आढळली आहे. उन्हाळ्यात हिला पांढरी फुले येतात. सर्दी-कफावर काढा करताना लोक अडुळशाची पानं घालतात. ही वनस्पती जास्तीत जास्त ५ ते ८ फूट उंच वाढते. अडुळसा ही गावात तुरळक प्रमाणात आढळणारी वनस्पती आहे. वाडेकरवाडी, बौद्धवाडी स्टॉप, इ. ठिकाणी […]
माळकंड माळकंड ही झाडाच्या आधाराने उंच वाढणारी, जाड अशी महावेल गावात सामान्य प्रमाणात आढळते. गावात ही वेल ‘पालकंड’ या नावानेही ओळखली जाते. ग्रामपंचायत कार्यालयाच्या शेजारी एका आंब्याच्या झाडावर माळकंडीची मोठी वेल चढलेली आहे. पावसाळ्यात या वेलीला मोठी बदामाकृती पाने येतात. ही वेल गुरांसाठी औषधी आहे. गुरांच्या हाडाला मार लागल्यास या वेलीचा लेप लावतात अशी माहिती […]
शमी (Prosopis cineraria) शमीची लहान झाडे (५ ते १० फूट) गावात अत्यंत तुरळक प्रमाणात आढळतात. दसऱ्याला सोने लुटण्यासाठी आपट्याच्या पानांऐवजी शमीची पाने गावात वापरली जातात. शमीचा अन्य कोणता खाद्य वा औषधी उपयोग गावात तूर्तास ज्ञात नाही. छायाचित्रात दाखवलेल्या झाडाला ‘शमी’ म्हणावे की ‘दुरंगी बाभूळ’ म्हणावे याबाबत संभ्रम आहे, परंतु गावात सगळे लोक या झाडाला ‘शमी’ […]
बिब्बा (Semecarpus anacardium) बिब्बा हे गावातील अतिदुर्मिळ झाड आहे. गावात बिब्ब्याच्या मध्यम आकाराच्या फक्त एकाच झाडाची नोंद झाली आहे. उन्हाळ्यात या झाडाला बिब्बे धरतात. बिब्ब्याचा औषधी उपयोग पूर्वी गावातले लोक करायचे, मात्र अलीकडे फारसा केला जात नाही. अधिक माहितीसाठी संदर्भ – 1(https://vishwakosh.marathi.gov.in/29410/)
आष्टा (Ficus sp.) आष्ट्याची लहान ते मध्यम उंचीची झाडे गावात सामान्य प्रमाणात आढळतात. एका मोठ्या वृक्षाची नोंद झाली आहे. आष्ट्याची पाने पिंपळासारखीच, परंतु मोठी असतात. पावसाळ्यात दगडांच्या फटींतून आष्ट्याची रोपे रुजून येतात. नवीन पालवी आलेली पाने लालेलाल दिसतात. आष्ट्याच्या पानांच्या काळ्या काढून त्यातून पिपाणीसारखा आवाज काढण्याचा खेळ लहान मुले करतात. बाकी आष्ट्याचा खाद्य, औषधी वा अन्य […]
पांगारा (Erythrina variegata) पांगाऱ्याची लहान ते मध्यम उंचीची झाडे (१० ते २० फूट) गावात सर्वत्र तुरळक प्रमाणात आढळतात. शेताला, बागेला वय (कुंपण) करण्यासाठी खास करून पांगाऱ्याचे खुट लावतात. पांगाऱ्याचे लाकूड हलके असल्याने इमारती बांधकामाला उपयोगी येत नाही. मात्र पांगाऱ्याचे जून लाकूड पाण्यात कुजत नाही म्हणून विहीर बांधताना मजबुती येण्यासाठी ते तळाशी घालतात. अशी एक ६० […]
निलगिरी निलगिरीची २० ते ४० फूट उंचीची झाडे गावात तुरळक प्रमाणात आढळतात. तेलीवाडी येथील परिसरात निलगिरीच्या मध्यम उंचीच्या २० झाडांची नोंद झाली आहे. जळवणासाठी लाकूड म्हणून निलगिरीचे कवळ तोडले जातात. बाकी या झाडाचा गावात काही उपयोग केला जात नाही. अधिक माहितीसाठी संदर्भ – 1) मराठी विश्वकोश (https://vishwakosh.marathi.gov.in/30833/)
